De wereld is aan het veranderen is een vaak gehoorde kreet. Kijk naar Griekenland, maar ook naar de beurs in China en internetspionage e.d. Maar is dat iets nieuws? Ook aardgas veranderde de wereld, en doet dat nog steeds. De komst van internetbankieren veranderde de wereld, en doet dat nog steeds.
Allemaal veranderingen die invloed hebben op ons handelen in directe zin. Maar die ook van invloed zijn op onze omgeving. De veranderingen vinden namelijk zelden plaats omdat iemand iets wil veranderen. Veranderingen vinden plaats, omdat de omgeving waarbinnen de verandering plaatsvindt, verandert.
Waar vroeger de bedrijven allemaal in de binnenstad gesitueerd waren, bevinden ze zich nu aan de randen van diezelfde stad. Niet omdat ze zich niet meer in de binnenstad willen vestigen, maar omdat de omgeving (lees: klanten) veranderen. Waar die klanten vroeger uit of uit de directe omgeving van de stad komen, vaak lopend, per bakfiets, of boot, komen ze nu met auto’s of vrachtwagens. En komen die vrachtwagens nu omdat ze zo graag met vrachtwagens komen? Ik denk het niet, maar door veranderende communicatie worden markten groter en worden de hoeveelheden groter. En ook de snelheid van leveren neemt toe.
Dat geldt uiteraard niet alleen voor de handel, maar ook voor velerlei andere domeinen. Ook in het onderwijs geeft men geen les meer met krijt en zwartbord. Niet omdat dat niet goed was (uitzonderingen daargelaten), maar omdat de wereld waaraan het onderwijs verbonden is verandert. Er worden andere vaardigheden gevraagd. De leerling van nu gaat niet meer bij de smid om de hoek werken, of bij de schoenlapper, loodgieter, kapper. De 21e century skills maken dat meer dan duidelijk. De wereld verandert en je moet straks verstand hebben van ICT, van vreemde talen, sociale vaardigheden.
Dus wat er de afgelopen decennia niet is veranderd, is dat alles steeds verandert. Dat komt enerzijds doordat de omgeving voortdurend verandert, maar anderzijds ook omdat de ruimte waarbinnen die veranderingen plaatsvinden verandert. Heel lang geleden was de wereld het dorp waarin je woonde, maar nog maar een jaar of 30 geleden was voor veel mensen Nederland de wereld. Over de grens werken of wonen was nog best bijzonder en ver weg. Nu met de komst van internet zijn we veel vaker over de grens dan we ons bewust zijn. Dat biedt mogelijkheden en bedreigingen. En vaste waarden komen ter discussie. Het wordt lastiger om eigen geloofsovertuigingen, cultuur vast te houden, immers de ruimte die er invloed op heeft neemt enorm toe. Dat maakt dat “onze” zwarte pieten-discussie beïnvloed wordt door de hele wereld, inclusief de Verenigde Naties. 30 jaar geleden had dit nieuws ze nooit bereikt.
De ruimte om ons heen, die invloed heeft op ons handelen is enorm toegenomen door de digitale mogelijkheden. Een mooi voorbeeld is bijvoorbeeld de Ice-Bucket-Challenge. Het handelen aan de andere kant van de wereld doet iets met ons, binnen een paar uur, en beïnvloedt hoe we naar zaken kijken en op welke wijze we aandacht vragen voor vraagstukken. Internationale stages en sollicitaties gaan net zo snel als solliciteren bij de buurman.
Verbaasd was ik toen ik laatst een paar afgestudeerde jonge mensen sprak die geconstateerd hadden dat ze met een ouderwetse sollicitatiebrief nergens uitgenodigd werden. Nee ook de sollicitant is veranderd omdat de ruimte waarbinnen werkgevers kunnen zoeken naar personeel verandert. Ze zoeken niet anders omdat ze de vorige methode niet goed vonden, maar omdat er door de veranderingen onvoldoende onderscheid te maken is op basis van brieven. Om die reden veranderen werkzoekenden van gedrag. Het onderscheid wordt door werkgevers niet alleen meer gemaakt door wat je kunt, maar meer en meer door wie je bent.
Uiteraard spelen daar sociale media een grote rol in. Bewust en heel vaak onbewust laat je daar een beeld van je zelf achter dat voor anderen bepaalt wie je bent. Waar vroeger de werkgever, toen de ruimte nog veel kleiner was, snel wist wie je bent; namelijk “de zoon van…”. Nog veel langer geleden zat dat zelfs gewoon in je naam verweven ”Willem Arendszoon Jansen”. Nu is dat, door een veel grotere ruimte veranderd en dus verandert de wijze waarop je je profileert ook. De moderne werkzoekende vraagt anderen om aanbevelingen, referenties te doen. Nog steeds direct en rechtsreeks, vaak mondeling, maar ook steeds meer via sites als LinkedIn.
Waar je vroeger dus snel zicht had op iemands arbeidsethos of werknemersvaardigheden is dat doordat medewerkers uit een grotere ruimte komen niet zo zichtbaar meer. Waar vroeger de dorpsbewoners nog kennis en gevoel hadden bij de zwakke broeders uit hun omgeving zijn die zwakke broeders nu niet zo zichtbaar meer. Omdat werknemersvaardigheden, even als vakkennis, communicatie en logistiek net zo relevant zijn als een halve eeuw geleden veranderen de technieken mee.
Vandaar ook een methodiek om werknemersvaardigheden op voorhand te kunnen meten. Want zoals Jules Deelder het verwoordde: “ Je kunt beter op een beweeglijk punt staan, want de beweging is onveranderlijk”.
Cees Jan Gieskes
